Свята Івана Купалы - гісторыя і традыцыі

У наш час існуе шмат святаў з старажытнай гісторыяй і традыцыямі. Дзень Івана Купалы - адзін з такіх святаў, яго гісторыя вельмі даўняя і цікавая.

Па-іншаму гэтае свята называецца «Купальская ноч». Гэта народны славянскае свята, падчас якога адзначаецца летняе сонцастаянне. Па традыцыі свята Івана Купалы славяне адзначалі 24 чэрвеня. Па-старым стылі менавіта на 24 чэрвеня даводзілася летняе сонцастаянне, па-новаму стылю свята гэты прыпадае на 7 ліпеня. Што цікава 7. ліпеня адзначаюць і хрысціянскае свята Раства Іаана Прадцечы.

Гісторыя ўзнікнення свята Івана Купалы адыходзіць сваімі каранямі да язычніцкіх часах, людзі адзначалі свята Сонца і пакосу. Цікавым фактам з'яўляецца тое, што да з'яўлення хрысціянства на Русі гэтае свята проста называўся «днём Купалы», імя Іван там не было. З'явілася яно менавіта тады, калі свята супала з Калядамі Іаана Хрысціцеля. Ян Хрысціцель быў паслядоўнікам Ісуса Хрыста, які прадказаў яго з'яўленне. Ён нават хрысціў самога Хрыста ў Ярдане. Ян Хрысціцель вельмі шануецца ў хрысціянстве, мабыць, ён самы вядомы святой пасля Багародзіцы.

Як адзначалі Дзень Купалы на Русі?

На Дзень Івана Купалы даводзіцца шмат традыцый і абрадаў, некаторыя з іх захаваліся і ў нашы дні. Нашы продкі адзначалі гэтае свята так: з раніцы дзяўчыны збіралі кветкі і травы, плялі вянкі і запасаюцца абярэгі для ўсіх жыхароў вёскі. Маладыя людзі ссякалі дрэва і ставілі яго ў месцы гулянняў, дзяўчаты ўпрыгожвалі гэта дрэва кветкамі, ўніз пад дрэва ставілі выява бога Ярыла (лялька з саломы, а часам і з гліны). Перад лялькай размяшчалі святочныя стравы. Палілі два вогнішчы - адзін, каля якога вадзілі карагоды, а другі - пахавальны, каб спаліць Ярылы. Дзяўчаты вадзілі карагод ля бярозы, а маладыя людзі спрабавалі яе выкрасці. Калі гэта адбывалася, палілі першы вогнішча і вадзілі вакол яго карагоды. Усе ўдзельнікі свята весяліліся, як маглі, - загадвалі загадкі, пераапраналіся, гулялі ў гульні. Калі вогнішча дагараў, пачыналі выбіраць наканаваных. Звычайна складалася шмат пар, якія потым ажаніліся. Раніцай гэтыя пары аголенымі купаліся ў рацэ. Жрацы ў гэты час збіралі расу, якая лічылася гаючай. Раніцай ж свята і заканчваўся.

Вядома, не ўсе гэтыя звычаі захаваліся, да нас яны дайшлі ў спрошчаным варыянце. Тым не менш, свята Івана Купалы і цяпер багаты на традыцыі. Самай распаўсюджанай традыцыяй з'яўляецца абліванне ўсіх запар вадой, калі людзі знаходзяцца на прыродзе, то могуць вадзіць карагоды вакол вогнішча і скакаць праз яго. Безумоўна, цяпер ніхто не будзе выбіраць сабе пару за адну ноч і спальваць ляльку Ярылы.

Хрысціянская царква не вельмі даравала абрады і традыцыі славянв гонар дня Купалы. Вядома, што многія патрыярхі забаранялі святкаванне гэтага дня. У Сярэднія Стагодзьдзі свята таксама забараняўся царквой. Зараз Руская Праваслаўная Царква таксама не ўхваляе гэтае свята, лічачы яго паганскім. На самай справе, так яно і ёсць, многія традыцыі гэтага свята - паганскія. Але цяпер практычна ніхто іх не выконвае, пакінуўшы толькі некалькі - купанне і абліванне людзей вадой. Большасць людзей лічаць, што гэта свята - яшчэ адна нагода для паездкі на дачу. А там яны ўжо смажаць шашлыкі, сустракаюцца з сябрамі і роднымі і не думаюць пра старажытныя традыцыі славян на свята Івана Купалы. Максімум, што яшчэ выконваецца, акрамя купання (лічыцца, што 7 ліпеня - апошні дзень, калі можна купацца ў натуральных вадаёмах), гэта пляценне вянкоў і збор траў. Сучасныя людзі не ведаюць паганскіх абрадаў, а калі б і ведалі, наўрад ці б выконвалі іх, так як яны досыць складаныя ў выкананні.